Samitlər bir-birinə yalnız kar/cingiltili, sərt/yumşaq etibarilə deyil, digər xüsusiyyətlərinə görə də uyğunlaşa bilər: maneənin əmələgəlmə yerinə və mahiyyətinə görə. Belə ki, aşağıdakı birləşmələrdə samitlər uyğunluğa məruz qalırlar:
[с] [ш] → [шш]: сшить [шшыт’] = [шыт’],
[с] [ч’] → [щ’] или [щ’ч’]: с чем-то [щ’́эмта] или [щ’ч’́эмта],
[с] [щ’] → [щ’]: расщепить [ращ’ип’́ит’],
[з] [ж] → [жж]: изжить [ижж́ыт’] = [иж́ыт’],
[т] [с] → [цц] или [цс]: мыться [м́ыцца] = [м́ыца], отсыпать [ацс́ыпат’],
[т] [ц] → [цц]: отцепить [аццып’́ит’] = [ацып’́ит’],
[т] [ч’] → [ч’ч’]: отчёт [ач’ч’́от] = [ач’́от],
[т] [щ’] → [ч’щ’]: отщепить [ач’щ’ип’́ит’].
Samitlərin eyni zamanda bir necə xüsusiyyəti mövqeli fərqləşməyə məruz qala bilər. Məsələn, подсчёт [пач’щ’́от] sözündə səslərin fərqlənməsinə təsadüf edilir [д] [ш’] → [ч’ш’], yəni ki karlığa, yumşaqlığa və yer və maneə xüsusiyyətlərinə görə bənzərlik təqdim edilib.
Ayrı sözlərdə uyğunluğa əks proses dissimilyasiya bir-birinə uyğun iki səsdən birinin başqa səslə əvəz olunması hadisəsi təqdim edilib. Beləliklə, лёгкий və мягкий sözlərində gözlədiyimiz kar və uzun samitin əmələ gəlməsi əvəzinə ([г] к’] → [к’к’]) [к’к’] → [х’к’] söz birləşməsi görürük.
лёгкий л́ё [х’к’] ий, мягкий мя[х’к’] ий
loading...